TÜRKİYE TARİHİ
1. İlk Beylikler Dönemi (Malazgirt’ten sonra kurulan beylikler)
2. Anadolu Selçuklu Devleti
3. İkinci Beylikler Dönemi (Kösedağ Savaşı’ndan sonra kurulanlar)
4. Osmanlı Devleti
5. Türkiye Cumhuriyeti
Türkiye’de Kurulan İlk Türk Devletleri(Beylikleri)
Saltuklular (1072-1202)
*Anadolu’da kurulan ilk beyliktir.
*Erzurum’da kurulmuş olup devletin merkezi Erzurum’dur.
*Kurucusu Ebulkasım Saltuk Beydir.
*Gürcülerle savaşarak topraklarını genişlettiler.
*Danişmentlilerle birleşerek Haçlılarla savaştılar.
*Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkıldı.
Danişmentliler (1080-1178)
*Tokat, Kayseri ve Amasya’da kuruldu.
*Kurucusu Danişmentoğlu Ahmet Gazi’dir.
*Merkezi Sivas’tır.
*Haçlılarla savaştılar.
*Danişment Gazi’nin Malatya’yı alması I.Kılıç Arslan ile arasının açılmasına neden oldu.Danişment Gazi, I.Kılıç Arslan’a yenildi.
*Melik Gazi döneminde güçlü bir devlet haline geldiler.
*Melik Gazi’nin ölümünden sonra çocukları arasındaki taht kavgaları devletin zayıflamasına neden oldu.Devlet Kayseri, Sivas ve Malatya kollarına ayrıldı.
*II.Kılıç Arslan tarafından yıkıldı.
*İlk beylikler içinde en güçlü olanıdır.
*Anadolu’da ilk medreseyi kuran beyliktir.
Mengücekliler (1080-1228)
*Erzincan’da kurulmuş olup devletin merkezi Erzincan’dır.
*Kurucusu Mengücek Gazidir.
*Gürcüler ve Rumlarla savaştılar.
*Trabzon Rumlarının güneye inmesini önlediler.
*Mengücek Gazinin oğlu İshak’ın ölümünden sonra devlet Erzincan ve Divriği kollarına ayrıldı.
*Erzincan kolu I.Alaattin Keykubat ortadan kaldırıldı.Divriği kolu da 1252 yılına kadar Türkiye Selçuklu Devleti’ne bağlı olarak devam etti.
Artuklular (1102-1409)
*Diyarbakır ve Mardin’de kuruldu.
*Kurucusu Artuk Beyin oğullarıdır.
*Üç kol halinde varlıklarını sürdürdüler.
Hasan Keyf Artukluları
Kurucusu Artuk Beyin oğlu Sökmen Beydir.Merkezi önce Hasankeyf sonra Diyarbakır olmuştur.1231’de Eyyubiler son verdiler.
Harput Artukluları
Kurucusu Mardin Artuklularından Melik İmadettin Ebubekirdir.1234’te I.Alaattin Keykubat son verdi.
Mardin Artukluları
Kurucusu İlgazi Beydir.Artukluların en uzun süre varlığını sürdüren koludur.1409’da Karakoyunlular son verdi.
Sökmenliler (Ahlatşahlar) (1110-1207)
Ahlat’ta kurulmuştur.Kurucusu Sökmendir.Eyyubiler son verdi.
Dilmaçoğulları (Toğan Arslanoğulları) (1085-1394)
Bitlis dolaylarında kuruldu.Kurucusu Dilmaçoğlu Mehmet Beydir.Sırasıyla Türkiye Selçukluları, Ahlatşahlar ve Artukluların egemenliğinde kaldı.Akkoyunlular son verdi.
İnaloğulları (1098-1183)
Diyarbakır merkez olmak üzere kurulmuştur.Kurucusu İnal Beydir.Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
Çubukoğulları (1085-1213)
Harput’ta kurulmuştur.Kurucusu Çubuk Beydir.Çubuk Beyin oğlu Mehmet Beyin ölümünden sonra batıya göç ederek Germiyan’a yerleştiler.Artuklular son verdi.
Tanrıvermişoğulları (1081-1093)
Batı Anadolu’da Efes ve dolaylarında kurulmuştur.Kurucusu Tanrıvermiş adlı bir Türkmen beyidir.Bizans İmparatorluğu son verdi.
Çaka Bey Devleti (1081-1093)
*İzmir’de kurulmuştur.
*Kurucusu Çaka Beydir.
*İlk Türk donanmasını Çaka Bey kurmuştur.Çaka Bey, Urla ve Foça dolaylarını ele geçirdi.Daha sonra Sakız, Midilli, Sisam ve Rodos adalarını aldı.
*Çaka Beyin asıl hedefi Bizans’ı ele geçirmekti.Çaka Beyin güçlenmesinden endişelenen Bizansın, Çaka Bey üzerine gönderdiği donanma yenilir.Daha sonra da Çaka Bey Haçlı donanmasını yenilgiye uğrattı.
*Çaka Bey, Bizans’ı ele geçirmek için Türkiye Selçukluları ve Peçeneklerle anlaştı.Ancak Bizans, Kumanları, Peçenekler üzerine saldırttı.Çaka Bey ile I.Kılıç Arslan’ın arasını açtı.Çaka Bey, I.Kılıç Arslan tarafından öldürttürüldü.
*Çaka Beyin öldürülmesi Türk denizciliğinin gelişmesini engelledi.
Türkiye’de Kurulan İlk Türk Devletlerinin(Beyliklerinin) Anadolu’nun Türkleşmesine Olan Hizmetleri
-Türkiye’de kurulan ilk Türk devletleri, Anadolu’nun birçok yerini fethederek Anadolu’yuTürkleştirdiler.
-Haçlılarla, Gürcülerle, Ermenilerle ve Bizanslılarla savaştılar.
-Türkler yerleştikleri kent, kasaba ve köylere Türkçe adlar verdiler.
-Anadolu’nun her köşesinde birçok sanat eseri yaptılar.
Türkiye Selçuklu Devleti (1077-1308)
Kuruluş Dönemi (1077-1155)
Malazgirt Zaferi’nden sonra;
-Bizans’ın Anadolu’daki etkinliğini kaybetmesi
-Türkmenlerin gruplar halinde Anadolu’ya göç etmesi
-Anadolu halkının ağır vergiler ve adaletsizlikten dolayı, Bizans İmparatorluğu’ndan ve Anadolu’ya gönderdiği memurlardan memnun olmaması
-Anadolu Türk beyliklerinin kurulması
Anadolu’nun Türkleşmesini hızlandırmıştır.
Süleyman Şah Dönemi (1077-1086)
*Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah, İznik’i ele geçirerek bağımsızlığını ilan etti (1077).
*Türkiye Selçuklu Devleti, Melikşah’ın fermanı ve Abbasi halifesinin menşuru ile 1077’de kurulmuştur.
*Devletin sınırlarını Bizans yönünde genişletmiş, sonra da doğuya yönelerek Adana, Tarsus ve Antakya’yı almıştır.Halep’i kuşatması nedeniyle Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş ile mücadelesinde hem yaptığı savaşı ve hem de hayatını kaybetmiştir.
Melikşah, Süleyman Şah’ın oğlu Kılıçarslan’ı yanında götürünce Türkiye Selçuklu Devleti, Melikşah’ın ölümüne kadar 6 yıl boyunca hükümdarsız kalmıştır.Bu dönemde ülkeyi Ebul Kasım, Ebul Gazi (Ebul Kasım’ın kardeşi) gibi komutanlar yönetmiştir.
I.Kılıç Arslan Dönemi (1092-1107)
*Melikşah’ın ölümünden sonra serbest kalarak İznik’e geldi ve Ebul Gazi’den babasının tahtını teslim alarak tahta çıktı.
*I. Kılıç Arslan tahta geçtikten sonra devleti yeniden düzenlemeye ve Anadolu’da birliği sağlamaya çalışmıştır.
*Bizans’ın kışkırtmasıyla Çaka Bey’i öldürtmüştür.Böylece Bizans kendisi için tehlikeli olabilecek güç birliğini önlemiş oldu.(I.Kılıç Arslan ve Çaka Bey ittifakını)
*I. Haçlı Seferi’ne katılan orduları durduramayan Anadolu Selçuklu Devleti, Batı Anadolu’yu boşaltarak merkezini Konya’ya taşımak zorunda kalmıştır. (İznik ve Batı Anadolu’da üstünlük Bizans’ın eline geçmiştir)
*I.Kılıç Arslan’ın Suriye’ye yönelerek Büyük Selçuklu Devleti’ne ait olan Musul’u alması nedeniyle Mehmet Tapar’ın gönderdiği Emir Çavlı ile Habur Nehri kıyısında yaptığı savaşı kaybetmiş ve atıyla nehri geçerken boğularak ölmüştür.
Süleymanşah’ın ölümünden sonra olduğu gibi Anadolu tahtının ikinci kez boş kalması Bizans’ın tekrar Türkler üzerine saldırmasına neden olmuştur.
I.Kılıç Arslan’ın ölümünden sonra Anadolu’da üstünlük Danişmentlilere geçmiştir.
Şahin Şah(1110-111)
Büyük Selçuklu Sultanı Mehmet Tapar tarafından serbest bırakılan I.Kılıç Arslan’ın oğlu Şahin Şah Konya’da tahta çıktı.Böylece I.Kılıç Arslan’ın ölümüyle ortaya çıkan siyasi boşluk sona erdi.Şahin Şah, kardeşi Mesut ile girdiği taht mücadelesini kaybetti.
I.Mesut Dönemi (1116-1155)
I.Mesut Selçuklu tahtını kayın babası ve Danişment hükümdarı Emir Gazi’nin yardımıyla elde etmiştir.
ilk para(bakır) bu dönemde basılmıştır.
II.Haçlı Seferinde Danişmentlilerin yardımıyla başarı elde etmiştir.
Danişmentlilerin Anadolu’daki üstünlüğüne son vermiştir. (Danişmentlilerin taht kavgalarıyla Sivas, Kayseri ve Malatya kollarına ayrılması Türkiye Selçuklularının Danişmentlilerin himayesinden kurtulmasını sağlamıştır.)
Haçlı Seferleri (1096-1270)
Hristiyan Avrupalıların birleşerek XI. Yüzyılın sonlarından itibaren Anadolu, Suriye ve Filistin’e düzenledikleri seferlere “Haçlı Seferleri” denir.
1.Haçlı Seferlerinin Nedenleri
Dinsel Nedenler
-Hristiyanların, Müslümanların elinde bulunan kutsal yerleri (Kudüs) geri almak istemeleri
-X. Yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan Kluni tarikatının Hristiyanları Müslümanlarla savaşmak için kışkıtması
-Katolik Kilisesi’nin Ortodoks Kilisesi’ne hakim olmak istemesi
Ekonomik Nedenler
-Açlık ve yoksulluk içinde bulunan Avrupalıların, ekonomik düzeyi yüksek olan Türk ve İslam ülkelerini ele geçirerek zengin olmak istemeleri
-Avrupalıların doğudan gelen ticaret yollarına hakim olmak istemesi
-Toprak sahibi olamayan soyluların toprak kazanmak için yaptığı çalışmalar
Siyasal Nedenler
-Malazgirt Savaşı’ndan sonra kısa zamanda Anadolu’yu ele geçiren Türkleri durduramayan Bizans İmparatorluğu’nun Avrupalılardan yardım istemesi
-Avrupalıların doğu ülkelerinde derebeylik sistemini kurmak istemeleri
-Avrupalıların Türkleri denizlerden ve Ön Asya’dan uzaklaştırmak istemeleri
Bu nedenlerle 8 Haçlı Seferi düzenlenmiştir.Birinci ve Dördüncü Haçlı Seferine krallar katılmamıştır.
1.Haçlı Seferi (1096-1099)
Karadan İstanbul önlerine gelen Haçlılarla Bizans arasında bir antlaşma yapıldı.Antlaşmaya göre; Haçlılar Anadolu’da ele geçirdikleri yerleri Bizans’a verecekler, Bizanslılar da Haçlılara yardım edeceklerdi.
Sonuçları:
-Bizans’ın yardımıyla Anadolu’ya geçirilen Haçlılar, İznik, Batı Anadolu,Urfa, Antakya ve Kudüs’ü aldılar.
-Kudüs’te bire krallık, Urfa, Antakya, Yafa ve Trablusşam’da birer kontluk kurdular.
-Türkiye Selçuklu Devleti başkenti İznik’ten Konya’ya taşıdı.
2.Haçlı Seferi (1147-1149)
Nedeni:Musul Atabeyi İmadettin Mahmut Zengi’nin Urfa’yı Haçlılardan geri alması.
Bu sefere Alman İmparatoru III.Konrad ve Fransa Kralı VII. Lui katılmıştır.
III.Konrad, Konya ovasında I.Mesut’a yenilir ve İstanbul’dan deniz yoluyla Suriye’ye gider.VII.Lui de Antalya’ya gelir ve deniz yoluyla Suriye’ye gider.
Sonucu:III.Konrad ve VII.Lui Şam’ı kuşatılarsa da bir sonuç alamadılar.
2.Haçlı Seferinin en önemli özelliği, kralların ve imparatorların ilk kez seferlere katılmış olmalarıdır.
3.Haçlı Seferi (1189-1192)
Nedeni:Selahattin Eyyubi’nin Kudüs Kralını Hıttin Savaşı’nda yenilgiye uğratarak Kudüs’ü Haçlılardan alması.
Bu sefere Alman İmparatoru Frederik Barbaros, Fransa Kralı Filip Ogüst, İngiltere Kralı Arslan Yürekli Rişar katılmıştır.
Frederik Barbaros, Konya’yı aldıktan sonra Silifke Çayında boğuldu.
Sonuçları:
-Filip Ogüst ve Arslan Yürekli Rişar Akka Kalesini ele geçirdiler.
-Kudüs’ü kuşattılarsa da başarılı olamadılar.
4.Haçlı Seferi (1202-1204)
Nedeni:Eyyubilerin Haçlıların elinde bulunan Yafa’yı almaları.
Bizans’a imparator olmak isteyen Aleksios, Haçlıları İstanbul’a davet etti.
Sonuçları:
-Haçlılar, İstanbul’da bir Latin Krallığı kurdular.
-İstanbul’dan kaçan Rumlar, İznik ve Trabzon’da Rum imparatorlukları kurdular.
İznik Rum İmparatorluğu 1261’de İstanbul’u geri alarak Bizans İmparatorluğu’nu tekrar kurdular.Trabzon Rum İmparatorluğu ise Fatih tarafından 1461’de yıkılmıştır.
5.Haçlı Seferi, Akka’ya(1217), 6.Haçlı Seferi, Akka’ya (1228), 7.Haçlı Seferi, Mısır’a (1270) ve 8.Haçlı Seferi , Tunus’a(1270) yapılmıştır.
Türklerin Balkanlara geçmesiyle Haçlı Seferleri yeniden başlamıştır.
2.Haçlı Seferlerinin Sonuçları
Dinsel Sonuçlar
-Katolik Kilisesi zayıflamış ve din adamlarına olan güven sarsılmıştır.
-Papa ve kilisenin baskısı kalkınca bilim, edebiyat ve sanat alanlarındaki gelişmeleri hızlanmış, skolastik düşünce zayıflamıştır.
-Avrupa dışında misyonerlikler kurularak Hristiyanlık dini Asya ve Afrika’da yayılmaya çalışılmıştır.
Ekonomik Sonuçlar
-Doğu-Batı arasındaki ticaret faaliyetleri gelişmiş ve Akdeniz limanlarının önemi artmıştır.
-Seferler sırasında gerekli mali desteğin sağlanması için krallıkların İtalya bankerlerinden borç para almaları, bankacılığın gelişmesine ortam hazırlamıştır.
-Haçlıların deniz yoluyla taşınması gereği gemiciliğin gelişmesinde etkili olmuştur.Ayrıca Avrupalılar kağıt, cam, deri işleme ve dokuma sanayisini öğrenmişlerdir.
-Anadolu, Suriye ve Filistin’deki şehirler zarara uğramış ve bölgedeki Türk devletleri ekonomik yönden olumsuz etkilenmişlerdir.
Siyasal Sonuçlar
-Seferlere katılan derebeylerin bir kısmı öldü, bir kısmı da ordularını ve eski topraklarını kaybettiler.Bu durum derebeylerinin zayıflamasına, mutlak krallıkların güçlenmesine yol açmıştır.
-Türklerin batı yönündeki ilerleyişleri bir süre durmuştur.Dolayısıyla Haçlı Seferleri Türklerin Balkanlara geçişini geciktirmiştir.
-Türklerin elinde bulunan toprakların bir kısmı istilaya uğramış, Batı Anadolu Bizans’ın eline geçmiştir.Türkiye Selçukluları Orta Anadolu’ya çekilmiştir.
-Türkler, Haçlı saldırılarına karşı İslam dünyasını korumuşlar, bu durum Türklerin Müslümanların yaşadığı bölgelerde önemini artırmıştır.
Sosyal Alandaki Sonuçları
-Feodalite rejiminin zayıflaması sonucunda Avrupa’da köylüler yeni haklar elde etmiş, çiftçilerin sosyal etkinliği artmıştır.
-Ticaret ve sanatla uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiş ve önem kazanmıştır.
Bilim ve Teknik Alandaki Sonuçlar
-Avrupalılar Türk ve İslam dünyasını daha yakından tanıma olanağı bulmuşlardır.
-Avrupalılar, Müslümanlardan kağıt, matbaa, barut, pusula, şeker, tarçın ve ipek işlemeciliğini öğrenmişlerdir.Avrupalıların bu teknolojik buluşları öğrenmeleri, hayatlarında önemli değişikliklere neden olmuş, Yeni Çağ’da Avrupa’nın her alanda ilerlemesine ortam hazırlamıştır.
-Skolastik düşüncenin yerini özgür düşünce almaya başlamış, halk okulları açılmış, Müslüman bilginlerin eserleri tercüme edilmiştir.Dolayısıyla Avrupa’da kültürel ve bilimsel hayat canlanmıştır.
Magna Charta (Büyük Şart) (1215)
*İngiltere’de halkın kişisel haklarının tanındığını belirten ilk siyasal belgedir.1215 yılında İngiltere Kralı John ile soylular arasında imzalanmıştır.
*İngiliz demokrasisinin temeli sayılan Manga Charta krala zorla kabul ettirildi.
Bu ferman ile;
-İngiltere’de kralın yetkileri sınırlandırılmıştır.
-Anayasa niteliğindeki bu ferman bir süre sonra İngiltere’de parlamento yönetiminin kurulmasına ortam hazırlamıştır.İngiltere Mutlak Krallık yönetiminden Meşruti Krallık yönetimine geçmiştir.
-İngiltere’de demokratikleşme süreci başlamıştır.
Yükselme Dönemi (1155-1237)
II.Kılıç Arslan Dönemi (1155-1192)
*Kendisine karşı oluşturulan Bizans, Danişmentliler, Musul Atabeyliği(Nurettin Mahmut Zengi) ve kardeşi Şahin Şah ittifakına karşı mücadele etti.Önce Bizans’la antlaşma yaptı ve ardından Danişmentlileri ortadan kaldırmıştır.Nurettin Mahmut Zengi’yi Selçuklu topraklarından çıkarmıştır.
*Selçuklu topraklarını Sakarya’dan, Fırat’a kadar tek bir yönetim altında birleştirdi.Böylece bölgenin en güçlü hükümdarı haline geldi.
*II. Kılıç Arslan döneminde, Bizans İmparatoru Manuel, Türklerin güçlenmesinden ve topraklarını genişletmesinden rahatsızlık duymuş ve Türkleri Anadolu’dan atmak amacıyla farklı uluslardan oluşan büyük bir orduyu Anadolu’ya göndermiştir.Miryokefalon Savaşı diye bilinen mücadeleyi Türkiye Selçukluları kazanmıştır (1176).
Bu savaşın sonucunda;
– Türklerin Anadolu’dan atılamayacağı anlaşıldı (Anadolu kesin olarak Türk yurdu oldu)
– Türkler taarruza, Bizans ise savunmaya geçmiştir.
-Türk-İslam dünyası üzerinde Bizans baskısı sona erdi.
– I.Haçlı Seferi ile Bizans’ın eline geçen Batı Anadolu’daki üstünlük Selçukluların eline geçmiştir.
İlk gümüş ve altın parayı bastırmıştır.
II.Kılıçarslan, Türk Devlet geleneklerine göre ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırmıştır. (Bu durum, daha hayatta iken oğulları arasında taht kavgalarının başlamasına sebep olmuştur)
I.Giyaseddin Keyhüsrev Dönemi (I.Saltanat 1192-1196, II.Saltanat 1205-1211)
II.Kılıç Arslan’ın ölümünden sonra tahta geçen oğlu I.Giyaseddin Keyhüsrev, Bizansla mücadele etmiş kısa süre sonra da kardeşi Rükneddin Süleyman Şah’ı tahta geçti.
Rükneddin Süleyman Şah (1196-1204), Saltuklu Beyliği’ne son vermiş, Ermeni ve Gürcülerle mücadele etmiştir.
I.Giyaseddin Keyhüsrev’in ikinci saltanatı sırasında; askeri hareketlerini ekonomik ve ticari çıkarlar doğrultusunda düzenlemiştir.Bu amaca ulaşmak için I. Giyaseddin Keyhüsrev, Trabzon Rum İmparatorluğu’nu yenilgiye uğratarak Karadeniz ticaret yolunu açmış, diğer taraftan da Antalya’yı fethederek Akdeniz’i Türk ticaretine açmıştır.Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk donanması Antalya’da kurulmuştur.Milletler arası ticareti geliştirmek amacıyla da Venedikliler ile ilk ticaret antlaşması nıyapmıştır.Ayrıca İznik Rum İmparatorluğu ile mücadele etmiştir.
I.İzzeddin Keykavus Dönemi (1211-1220)
*Kıbrıs Krallığı ve Venediklilerle ticaret antlaşmaları yapılmış.(Böylece Anadolu’da üretilen mallar Akdeniz ülkeleri ve Avrupa pazarlarına gönderildi.)
*1214’te Sinop’u alarak ihracat ve ithalat limanı haline getirilmiş, başta tüccarlar olmak üzere buraya birçok Türk yerleştirilmiştir..(Hem ticaret gelirlerinin artırılması hem de Anadolu’nun Türkleştirilmesi amaçlanmıştır.)
*Selçukluların elinden çıkan Antalya yeniden alınarak Türkiye Selçuklu topraklarına katılmıştır.
*Trabzon Rum İmparatorluğu ve Çukurova bölgesindeki Ermeniler vergiye bağlanmıştır.
Böylece Anadolu, doğu-batı, kuzey-güney yönlerinde ticaret kervanlarının gelip gittiği canlı bir ticaret merkezi olmuştur.
I.Alaaddin Keykubat Dönemi (1220-1237)
*Anadolu Selçuklu Devleti en parlak dönemini yaşamıştır.
I.Alaaddin Keykubat, Akdeniz’de önemli ticaret merkezlerinden biri olan Alanya’yı (Alaiye) topraklarına kattı (1223) ve Alanya’da tersane kuruldu.Bu durum Selçukluların denizcilikte büyük bir gelişme göstermesini sağlamıştır.
*Selçuklular Akdeniz’den sonra Karadeniz’deki Suğdak limanını da ele geçirdiler.Suğdak’ın alınmasıyla hem Karadeniz’de ticari güvenlik sağlandı hem de Anadolu’ya askeri ve ekonomik rahatlık getirdi.Bu sefer Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk denizaşırı seferi ve başarısı oldu.(Deniz gücünün göstergesidir)
*I.Alaaddin Keykubat, Asya’da büyük bir tehlike haline gelen Moğollara karşı tedbirler aldı.
Moğol Tehlikesine karşı alınan tedbirler;
-Doğudaki şehirlerin surları tamir edildi.
-Halife ile ilişkiler yoğunlaşmıştır. (Askeri birlik göndermiştir)
-Harzemşahlar’ın Doğu Anadolu ve Azerbaycan’a yerleşmelerine müsaade edilmiştir. (Tampon bölge)
-Anadolu Selçuklu Devleti, Harzemşah, Eyyubi ittifakı kurulmaya çalışıldı.
-Moğol hanı Ögeday ile dostluk kurulmaya çalışıldı.
*Celaleddin Harzemşah’ın Selçuklulara ait Ahlat’ı alarak tahrip etmesi ilişkilerin bozulmasına neden olmuştur.Erzincan yakınlarında yapılan Yassıçemen Savaşı’nı Alaaddin Keykubat kazanmıştır (1230).
Bu savaştan sonra Harzemşahlar kesin olarak yıkılmıştır (1231). Bu savaş ile Anadolu Selçuklu devleti gücünü göstermiş ve Moğolların Anadolu’yu istilası gecikmiş, fakat tampon bölge kalktığı için Moğollar daha rahat ilerleme imkanı bulacaktır.
*I.Alaaddin Keykubat’ın ölümüyle Türkiye Selçukluları eski gücünü kaybetmiştir.
Dağılma Dönemi(1237-1308)
II.Giyaseddin Keyhüsrev Dönemi (1237-1246)
I.Alaaddin Keykubat’ın ölümünden sonra yerine oğlu II.Giyaseddin Keyhüsrev geçmiştir.Vezir Sadettin Köpek’in etkisi altında kalan hükümdar, babası kadar yetenekli değildi.
Baba İshak (Babailer) İsyanı (1240)
*XIII. yüzyılda Asya’daki Moğol istilası pek çok Türkmenin Anadolu’ya göç etmesine neden olmuştur.Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya gelen Türkmenler yer ve otlak darlığı nedeniyle sıkıntı çekiyordu.Bölge halkının sosyal ve ekonomik sıkıntılarını değerlendiren Baba İshak isimli bir kişi isyan başlattı.
Türkmenlerin desteğini alan Baba İshak isyanı kısa sürede yayıldı.Eski gücünü kaybeden Anadolu Selçukluları bu isyanı bastırmakta zorlanmış, ancak iki yıl sonra isyanı bastırabilmiştir.
*Anadolu Selçuklularının Yassıçemen Savaşı’nı kazanmaları Moğolların Anadolu’ya gelişini geciktirmiştir.
Ancak Baba İshak İsyanı’nın güçlükle bastırılması, Selçukluların zayıfladığını ortaya çıkarmış ve Moğolları Anadolu’yu istila etme konusunda cesaretlendirmiştir.
Kösedağ Savaşı (1243)
Anadolu Selçuklularının doğu sınırlarına dayanan Moğollar, Baba İshak isyanından sonra Anadolu’yu istilaya karar verdiler.Sivas’ın doğusunda yapılan Kösedağ Savaşı’nda Anadolu Selçuklu ordusu yenilmiştir.
Bu savaşın sonucunda;
-Anadolu Moğolların hakimiyetine girmiş ve Türkiye Selçukluları Devleti Moğollara bağlı hale gelmiştir.
-Trabzon Rum İmparatorluğu ve Ermeni Krallığı Selçuklu hakimiyetinden çıkmış, Anadolu’nun batı kısımlarında bağımsız Türk beylikleri kurulmuştur.Böylece Anadolu’da kurulan Türk siyasal birliği bozulmuştur.
-Anadolu’da can ve mal güvenliği kalmamış, ticaret faaliyetleri durma noktasına gelmiş ve üretim azalmıştır.Bu durum Anadolu halkının ekonomik hayatını olumsuz yönde etkilemiştir.
-Anadolu’daki önemli bilim, sanat ve ticaret merkezleri tahribata uğramış, kültürel gelişmeler durmuştur.
-Moğolların baskısından kurtulmak isteyen Türkmenler Anadolu’nun batısında yoğunlaşmışlardır.Türk kültürü Anadolu’nun batısında da yayılmıştır.
-Merkezi otoritesini kaybeden Anadolu Selçukluları dağılma ve yıkılma sürecine girmiştir.
II.Mesut’un ölümüyle Türkiye Selçuklu Devleti yıkılmıştır.
Yıkılma Nedenleri:
-Moğol baskısı ve Kösedağ Savaşı
-II.Giyaseddin Keyhüsrev’in yetenekli olmayışı
-Vezir Sadettin Köpek’in entrikaları
-Baba İshak İsyanı
-Taht kavgaları, merkezi otoritenin bozulması
-Beyliklerin bağımsızlıklarını ilan etmeleri
-Haçlı Seferleri’nin etkisi
-Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaşılması
Uclarda Hayat ve Beylikler
Türkiye Selçukluları, doğudan gelen Türkmen boylarını, sınır bölgelerine yerleştirmişlerdir.Sınır boylarına “Uc”, sınır boylarındaki Türkmen beylerine de “Uc Beyi” denirdi.
Uc beylerinin görevleri:
-Sınırları korumak
-Bizans üzerine akınlar düzenleyerek fetihlerde bulunmak
-Anadolu’yu bir Türk yurdu haline getirmek.
1243 Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu Selçuklu Devleti’nin Moğol hakimiyetine girmesi üzerine, uc beyleri serbest hareket etmeye ve Anadolu Selçuklu sultanlarını tanımamaya başladılar.Anadolu’nun batısında yoğunlaşan beyliklerin nüfus ve askeri gücünü Moğolların baskısından kaçan Türkmenler oluşturuyordu.Moğolların hakimiyetini kabul etmek istemeyen uc beyleri ve aşiret beyleri bağımsızlıklarını ilan ederek Türkiye’de “Beylikler Dönemi”nin başlamasına neden olmuşlardır.
Osmanoğulları (1299-1918)
*Oğuzların Kayı boyundandırlar.
*Türkiye Selçuklu Sultanı I.Alaaddin Keykubat tarafından Ankara’nın batısındaki Karacadağ dolaylarına yerleştirildiler.
*Kayıların başında bulunan Ertuğrul Bey, Söğüt ve Domaniç’i aldı.Ertuğrul Bey, 1281’de ölünce yerine oğlu Osman Bey geçti.
*Osman Bey, 1299’da bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı Beyliğini kurdu.
*Beyliğin ilk merkezi Söğüt’tür
*Osmanoğulları zamanla diğer Anadolu beyliklerini egemenliği altına alarak Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamıştır.
Karamanoğulları (1256-1487)
*Oğuzların Avşar boyundandır.
*I.Alaaddin Keykubat tarafından Mut ve Ermenek dolaylarına yerleştirildiler.
*Beylik Konya ve Karaman ‘da kurulmuştur.
*Kurucusu Kerimüttin Karaman Beydir.
*İlk merkezleri Ermenek daha sonra Karaman ve Konya olmuştur.
*Kerimüttin Karaman Beyin oğlu Karamanoğlu Mehmet Bey Konyayı alarak II.İzzettin Keykavus’un oğlu Gıyasettin Siyavuş’u sultan ilan etti.
*Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil ilan etti.
*Osmanlı Devleti ile en fazla mücadele eden beyliktir.
*Kendilerini Türkiye Selçuklu Devletinin varisi olarak görmektedirler.
*İkinci Anadolu beylikleri içerisinde en güçlü beyliktir.
*Karamanoğulları ilk kez Yıldırım Bayezit zamanında Osmanlı Devletine katılmıştır.Ankara Savaşı’ndan sonra II.Bayezit zamanında beyliğe kesin olarak son verildi.
Germiyanoğulları (1299-1429)
*Kütahya merkez olmak üzere kuruldu.
*Kurucusu Yakup Beydir.
*I.Murat zamanında Germiyanoğullarından çeyiz olarak Kütahya, Tavşanlı, Emet ve Simav toprakları alınmıştır.
*İlk defa Yıldırım Bayezit beyliğe son verdi.Ankara Savaşı’ndan sonra tekrar kurulan beylik II.Yakup Edirne’ye gelerek II.Muratla görüşmüş ve beyliği vasiyet yolu ile Osmanlı Devletine bırakmıştır.
Karesioğulları (1304-1360)
*Balıkesir’de kuruldu.
*Marmara’da önemli bir deniz gücüne sahipti.
*Orhan Bey döneminde Osmanlı Devleti’ne katıldı.
*Osmanlı Devleti’ne katılan ilk beyliktir.
Karesioğullarının Osmanlı Devleti’ne katılması Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlama yolunda atılan ilk adımdır.Osmanlı Devleti, bu beyliğin deniz gücü ile Rumeli’ye geçti.
Hamitoğulları (1300-1423)
*Antalya, Isparta ve Eğridir’de kuruldu.
*Kurucusu Hamit Beyin torunu Dündar Beydir.
*Osmanlı padişahı I.Murat’ın isteği üzerine topraklarının bir bölümünü Osmanlılara para karşılığında sattılar.
*Yıldırım Bayezit’in son verdiği beylik Ankara Savaşı’ndan sonra yeniden kurulduysa da II.Murat tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Eşrefoğulları (1284-1326)
*Beyşehir merkez olmak üzere kuruldu.
*Kurucusu Eşrefoğlu Süleyman Şah’tır.
*Seyfettin Süleyman Beyin 1302’de ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mehmet Bey, Ilgın, Akşehir, Bolvadin ve Seydişehir’i fethetti.
*Mehmet Bey’den sonra oğlu II.Süleyman zamanında beylik zayıflayarak Moğollara bağlandı.II.Süleymanın İlhanlı Valisi Timurtaş tarafından öldürülmesiyle beylik sona erdi.
Alaiye Beyleri (1293-1471)
*Alaiye, I.Alaattin Keykubat tarafından fethedildi.
*1293’te Karamanoğulları ele geçirdi.Daha sonra Alaiye, Memlüklere bağlı beyler tarafından yönetildi.
*Fatih zamanında Gedik Ahmet Paşa Osmanlı topraklarına kattı.
Menteşeoğulları (1261-1424)
*Muğla’da kuruldu.
*Kurucusu Menteşe Beydir.Bu dönemde Aydın, Güzelcehisar, Fethiye, Denizli ve Söke’yi alındı.Donanma kurularak Ege ve Akdeniz’de fetihler yapıldı.
*Menteşe Beyden sonra oğlu Mesut Bey zamanında beylik en parlak dönemini yaşadı.
*Yıldırım Bayezit’in son verdiği beylik Ankara Savaşı’ndan sonra tekrar kurulduysa da II. Murat tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Sahip Ataoğulları (1275-1342)
*Afyonkarahisar’da kuruldu.
*Kurucusu Türkiye Selçuklu vezirlerinden Sahip Ata Fahrettin Ali’dir.
*Bir ara İlhanlı egemenliği altına girdiler.
*Beyliğin toprakları Germiyanoğulları Beyliği’ne katıldı.
Aydınoğulları (1308-1426)
*Aydın merkez olmak üzere kuruldu.
*Kurucusu Aydınoğlu Mehmet Beydir.Mehmet Bey, Selçuk ve İzmir tersanelerinde büyük bir donanma inşa ettirdi.
*Mehmet Beyden sonra Gazi Umur Bey geçti.Bu dönemde Yunanistan ve Adalara seferler düzenlendi.Gazi Umur Beyin Egedeki başarılarını kendileri için tehlikeli gören Hristiyanlar, bir Haçlı donanmasıyla İzmir’i alıp Aydınoğulları donanmasını yaktılar.
*Yıldırım Bayezit tarafından alınan beylik Ankara Savaşı’ndan sonra yeniden kurulduysa da II.Murat tarafından son verildi.
*Denizcilikte en ileri beyliktir.
Canik Beyleri (Tacettinoğulları) (1348-1428)
*Niksar dolaylarında kuruldu.
*Kurucusu Tacettin Doğanşah’tır.
*İlhanlılara, Eretna ve Kadı Burhanettin devletlerine bağlı olarak yaşadılar.
*II.Murat tarafından ortadan kaldırıldı.
Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) (1335-1461)
*Kastamonu ve Sinop yöresinde kurulmuş olup merkezi Kastamonu’dur.
*Kurucusu Şemsettin Yaman Candar’dır.
*Yıldırım Bayezit, Candaroğullarının Kastamonu kolunu ortadan kaldırdı.Sinop’ta İsfendiyar Bey, Yıldırım Bayezit’e bağlı olarak hükümdarlığını sürdürdü.
*Ankara Savaşı’ndan sonra İsfendiyaroğulları Beyliği adını alan beyliğe Fatih son verdi.
Pervaneoğulları (1277-1322)
*Sinop ve çevresinde kuruldu.
*Kurucusu Türkiye Selçuklu Devleti veziri Pervane Muineddin Süleyman’ın oğlu Mehmet Beydir.
*Mesut, Bafra ve Samsun’u aldı.
*Gazi Çelebi, Kırım’a sefer düzenledi ve buradaki Cenevizlileri yendi.Onun ölümünden sonra beylik, Candaroğulları Beyliği’ne katıldı.
Saruhanoğulları (1313-1410)
*Manisa ve çevresinde kuruldu.
*Kurucusu Saruhan Beydir.
*I.Murat’ın ölümünden sonra Osmanlılara karşı Karamanoğulları ile ittifak yaptılar.
*Yıldırım Bayezit tarafından son verilen beylik Ankara Savaşı’ndan sonra tekrar kurulduysa da Çelebi Mehmet tarafından ortadan kaldırıldı.
*Ankara Savaşı’ndan sonra Osmanlıya katılan ilk beyliktir.(Çelebi Mehmet)
İkinci Türk Beyliklerinin Anadolu’nun Türkleşmesine Hizmetleri
-Beylikler, Bizans ve Moğollarla savaştılar.
-Beyler, birçok düşünür, bilgin ve sanatçıyı koruyarak Anadolu’da Türk kültürüne hizmet etmelerini sağladılar.
-Beylikler döneminde Türkçe, resmi dil olarak gelişti.
-Birçok yerleşim yerine Türkçe adlar verildi.
-Beyler, uc bölgelerine gelen göçebelere toprak vererek bu bölgelerin Türkleşmesini sağladılar.
-Anadolu bayındır hale getirildi.
Türkiye’de Kurulan Diğer Devletler
Eretna Devleti (1336-1381)
*İlhanlıların Anadolu valisi Timurtaş, isyan ederek *Mısır’a kaçarken yerine Türk komutanlarından Eretna Beyi bırakmıştı.
*Uygur Türklerinden olan Eretna Bey tarafından Sivas’ta kuruldu.
*Başkent önce Sivas, sonra Kayseri oldu.
*Eretna Bey, Tokat, Amasya, Niğde ve Erzincan’ı aldı.
*Eretna Beyin ölümünden sonra ülkenin karışıklıklar içinde kalmasından yararlanan vezir Kadı Burhanettin sultanlığını ilan ederek Eretna Devleti’ne son verdi.
Kadı Burhanettin Devleti (1381-1398)
*Oğuzların Salur boyundan olan Kadı Burhanettin tarafından Sivas’ta kuruldu.
*Kadı Burhanettin, Amasya Emirliği, Erzincan Emirliği, Candaroğulları, Karamanoğulları ve Tacettinoğulları üzerinde egemenlik kurdu.Akkoyunlu beylerinden Kara Yülük Osman ile yaptığı savaşta yenildi ve öldürüldü.
*Yıldırım Bayezit tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Dulkadiroğulları (1337-1515)
*Zeynettin Ahmet Karaca Bey tarafından Elbistan merkez olmak üzere kuruldu.
*Zeynettin Ahmet Karaca Beyden sonra yerine geçen oğlu Halil Bey, Maraş, Malatya, Harput ve Amik dolaylarını ele geçirdi.Osmanlı-Memlük ilişkilerinin bozulmasına neden oldu.
*Dulkadiroğullarının Osmanlı-Memlük savaşlarında, Osmanlılara karşı cephe alması üzerine Yavuz Sultan Selim, Çaldıran Savaşı’ndan sonra 1515’te Turnadağ Savaşı ile bu devleti yıktı.Böylece Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlandı.
Ramazanoğulları (1353-1608)
*Yüreğir boyu beylerinden Ramazan Bey tarafından Adana ve Tarsus dolaylarında kuruldu.
*Ramazanoğulları topraklarını genişletmek için Dulkadiroğulları ve Karamanoğulları ile savaştı.
*Başlangıçta Memlüklere bağlıyken Yavuz Sultan Selim’den itibaren Osmanlı Devleti’ne bağlandılar.
Karakoyunlular (1365-1469)
*Oğuz boylarından olan Karakoyunlular Moğol istilasından kaçarak Doğu Anadolu’ya geldiler.
*Devlet, Bayram Hoca tarafından Erciş merkez olmak üzere kuruldu.Daha sonra başkent Tebriz oldu.
*En büyük hükümdarları Kara Yusuf, Timur’a karşı yaptığı mücadeleyi kaybedince Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezit’e sığındı.Timur’un ölümünden sonra Kara Yusuf, Tebriz ve Azerbaycan’ı aldı.
*Kara Yusuf’un ölümünden sonra İskender Bey, Timur’un oğlu Şahruh’a yenilince Osmanlılara sığındı.Şahruh, İskenderin yerine kardeşi Cihan Şah’ı Karakoyunlu hükümdarı olarak belirledi.Cihan Şah, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’a yenildi.Uzun Hasan Karakoyunlular Devleti’ne son verdi.
Akkoyunlular (1350-1502)
*Oğuzların Bayındır boyundan gelen Kara Yülük Osman Bey tarafından Diyarbakır merkez olmak üzere kuruldu.
*En güçlü dönemleri Uzun Hasan dönemidir.Bu dönemde İran, Doğu Anadolu ve Azerbaycan’ı ele geçirildi.
*Uzun Hasan’ın , Trabzon Rum İmparatorluğu’nu ve Karamanoğullarını korumak istemesi Osmanlılar ile arasının açılmasına neden oldu.Uzun Hasan, 1473’te Otlukbeli Savaşı’nda Fatih’e yenildi.Bu yenilgiden sonra Akkoyunlular bir daha kendilerini toparlayamadılar.
*Safeviler tarafından yıkıldılar.
Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi
Türkiye Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti’nin devamı gibidir.Türk devlet geleneğinde olduğu gibi, Türkiye Selçuklularında da ülke, hanedanın ortak malı kabul edilmiş ve şehzadeler arasında paylaştırılmıştır.Sultanlar çocuklarını(melik) vilayetlere göndermiş yanlarına da “atabey” denilen meliklerin devlet yönetimi ve askerlik konularında deneyim kazanmalarını sağlayan kişiler verilmiştir.
Devlet işleri Büyük Divan’da görüşülürdü.
Büyük Divan’a bağlı alt divanlar ise şunlardır:
Niyabet-i Saltanat:Bu makamı idare edene naib-i sultan denirdi.Devlet idaresinde vezirden sonra gelirdi.Önde gelen devlet adamları ve komutanlar arasından seçilirdi.Hükümdar başkentte olmadığı zamanlarda devlet işlerini yürütür ve hükümdara vekalet eder.
Divan-ı Tuğra:Devletin her türlü yazışmalarından sorumluydu.
Divan-ı Arz:Ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasından sorumluydu.
Divan-ı İstifa:Devletin gelir ve gider hesaplarına bakan divandı.
Divan-ı İşraf:Ülkedeki askeri ve adli işler dışındaki idari ve mali teşkilatın işleyişini denetlerdi.
Divan-ı Pervane:Arazi defterlerinde tutulan has ve iktaların düzenlenmesinden sorumluydu.
Türkiye Selçuklularında ülke eyaletlere ayrılmıştır:
-Merkeze bağlı vilayetler
-Meliklerin yönettiği vilayetler
-Uc eyaletleri
Ordu
Askeri teşkilat Büyük Selçuklu askeri teşklatına benzemektedir.
Türkiye Selçuklu Devleti’nde ordu şu bölümlerden oluşmaktadır:
*Hassa askerleri: Gulam askerleri-değişik milletlerden küçük yaşta satın alınan veya toplanan çocuklardan oluşurdu.
*İkta askerleri:Tımarlı sipahiler
*Sınır boylarındaki Türkmen birlikleri
*Bağlı devlet ve beylik askerleri
*Ücretli askerler(Rum, Frank ve Ruslardan)
Türkiye Selçukluları gulam sistemini güçlendirip Türk beylerinin gücünü kırmak istemişler ancak başaramamışlardır.
Sinop, Alanya, Antalya ve Samsun’da tersaneler kurdular.
Ordu komutanına emir’ül-ümera, donanma komutanına da meliküs-sevahi(sahiller meliki) veya reisül bahr(deniz reisi) denirdi.
Hukuk
Türkiye Selçuklu hukuku, Büyük Selçuklu hukukunda olduğu gibi şer’i hukuk ve örfi hukuk olarak ikiye ayrılıyordu.
Şer’i davalara kadılar, askeri davalara kadıasker(kadı-yı leşker) bakardı.
Şer’i mahkemelere bakan kadıların başı kadi’l-kudat, örfi yargı sisteminin başında ise emir-i dad bulunurdu.
Türk-İslam devletlerinde ağır siyasi suçlar, sultanın başkanlığındaki Divan-ı Mezalim adı verilen mahkemede görüşülerek karar verilirdi.
Din
Türkiye Selçuklularında tarikat ve medrese arasındaki görüş farklılıkları zaman zaman siyasi boyut kazanmış, medreseye karşı olan bazı tarikat üyeleri, medreseyi asıl eğitim kurumu sayan devletle mücadele etmişlerdir.
Moğol istilası sırasında Anadolu halkını koruyup kollayan teşkilatların başlıcaları:
*Abdalan-ı Rum (Anadolu dervişleri teşkilatı)
*Bacıyan-ı Rum (Anadolu kadınları teşkilatı)
*Feteyan-ı Rum (Anadolu gençler teşkilatı)
*Gaziyan-ı Rum (Anadolu gazileri teşkilatı)
Toprak Yönetimi
Türkiye Selçuklu Devleti’nde toprakların çoğunun mülkiyeti Büyük Selçuklularda olduğu gibi devletin malı kabul edilmiştir.Devlete ait bu topraklara miri arazi denilirdi.Türkiye Selçukluları ve beylikler döneminde topraklar dörde ayrılmıştır:
Has Arazi:Geliri hükümdara ayrılan topraklar olup hükümdar bu topraklarda istediği tasarrufu yapabilirdi.
İkta Arazi:Ordu mensuplarına ve devlet memurlarına hizmet ve maaş karşılığı olarak verilen topraklardır.İktalar göreve bağlıydı.Görevden ayrılan kişinin iktası elinden alınıp başkasına verilirdi.Ordu mensuplarına ayrılan bu topraklar hizmetlerini sürdürmeleri şartıyla babadan ooğula geçebilirdi.
Mülk Arazi:Devlet adamlarına başarılarından dolayı verilen topraklardır.
Vakıf Arazi:Miri ve mülk arazilerden gelirleri ilmi veya sosyal kuruluşların masraflarına ayrılan topraklardır.
Sosyal Hayat
Malazgirt Zaferi’nden sonra, Orta Asya’dan gelen konar-göçerler Anadolu’ya yerleştirilerek Anadolu’da Rum ve Hristiyanlara karşı nüfus üstünlüğü sağlanmıştır.Türkler Anadolu’da yaşayan Hristiyan unsurlarla birlikte (Rumlar, Ermeniler, Süryaniler) yaşamlarını sürdürmüştür.Selçuklu sultanları Hristiyan ahaliye adaletli ve hoşgörülü davranmış, karşılığında onlar da Selçuklu idaresini benimsemişlerdir.
Ekonomik Hayat
Tarım ve Hayvancılık
Anadolu Selçuklu sultanları ve beyler, köylüleri topraklarda tutabilmek amacıyla belirli zamanlarda vergi affı ve ya vergilerin hafifletilmesi gibi tedbirler almışlardır.
Anadolu Selçuklu Devleti, tarım ve hayvancılığın gelişmesine yardımcı olmuş, bunun sonucunda Anadolu’da alınan ürünlerin ihtiyaç fazlasını (tarım ve hayvan ürünlerini) dışarıya satmıştır.
Ticaret
Anadolu’da ticaretin gelişmesi için Türkiye Selçukluları döneminde şu tedbirler alınmıştır:
-Ticarette kullanılmak üzere yollar yapılmış ve bu yollarda güvenlik sağlanmıştır.
-Ticaret yolları üzerine tüccarların konaklaması ve ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kervansaraylar yapılmıştrı.II.Kılıç Arslan döneminde başlayan Kervansaray yapımı, daha sonra gelen Selçuklu sultanları tarafından devam ettirilmiş ve kervansaraylar komşu ülkelerden tüccarların Anadolu’ya gelmesinde önemli rol oynamıştır.
-Tüccarların korsan, eşkıya ve tabii afetlerden dolayı uğrayacağı zararları karşılamak üzere bir çeşit devlet sigortası yapılmıştır.
-Büyük ticaret merkezlerinde hanlar ve kapalı çarşılar yapılmıştır.
-Ticareti geliştirmek amacıyla Akdeniz ve Karadeniz’de fetihler yapılmıştır (Antalya, Alanya, Sinop, Suğdak).
-Kıbrıs Krallığı ve İtalyan Cumhuriyetleriyle ticaret antlaşmaları yapılmıştır.
-Gümrük vergileri hafifletilmiştir.
-Ticari önemi olan merkezlere Türk ve Müslüman tüccarlar yerleştirilmiştir.
Anadolu’nun Doğu-Batı, Güney-Kuzey ticaret yollarının üzerinde bulunması ve kıtaları birbirine bağlaması, bölge ticaretinin gelişmesine ortam hazırlamıştır.Türkiye Selçukluları döneminde Anadolu uluslar arası ticaret merkezi haline gelmiştir.
Ahilik Teşkilatı
Ahilik, Türkiye Selçuklu Devleti döneminde (XIII. Yüzyılda ) ortaya çıkmış, esnaf ve zanaatkarların ticari hayatını şekillendiren sosyal bir teşkilattı.
Bu teşkilat;
-Esnaflar arasında dayanışmayı sağlamıştır.
-Mesleki eğitim sonucunda çırak, kalfa ve usta yetiştirerek bunlara diploma vermiştir.
-Üyelerinin dini, ahlaki ve diğer alanlarda bilgilerinin artırılmasına çalışmıştır.
-Üretim kalitesinin artırılmasına ve fiyatların ayarlanmasına çalışmıştır.
-Moğol istilasından sonra Anadolu’da huzur ve güvenliği sağlamaya çalışmıştır.
Fikir, Dil ve Edebiyat
Türkiye Selçukluları ve Beylikler döneminde yaşayan başlıca fikir adamları:
Muhyiddin Arabi(İslam dünyasında şeyh-i ekber adıyla ün kazanmış), Sadreddin Konevi, Mevlana Celaleddin Rumi(Mesnevi adlı eseri), Hacı Bektaş Veli(Makâlât adlı eseri), Yunus Emre(şiirlerini Divan ve Risaletü’n-Nushiye adlı eserlerinde topladı.)
Türkiye Selçuklularında bilim dili Arapça, devlet ve edebiyat dili Farsçaydı.Bu durum Türkçenin gelişmesini yavaşlatmıştır.Beylikler döneminde Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçeyi resmi dil ilan etmiştir(1277).
Bilim ve Sanat
Anadolu’da ilk medrese 1151 yılında Danişment Hükümdarı Yağıbasan tarafından Niksar’da kurulmuştur. Türkiye Selçuklularında ilk medrese 1193 tarihinde açılan Kayseri Koca Hasan Medresesi’dir.Anadolu’da yapılan ilk kervansaray, II.Kılıç Arslan döneminde tamamlanan Aksaray-Kayseri yolu üzerindeki Alay Han’dır.
En çok gelişen sanat dalı mimaridir.
Dini mimaride:camiler, mescitler, medreseler, türbeler(dört duvarının üzerleri kubbe ile örtülen mezarlara denir), kümbetler(silindirik, çokgen gövdeli, konik veya piramit çatılı olan mezarlara denir), külliyeler, tekke ve zaviyeler.
Sivil mimaride:köşkler, saraylar, kervansaraylar(hanlar), hamamlar, köprüler, darüşşifalar(hastaneler).
Askeri mimaride:kaleler, surlar yapılmıştır.
Selçukluların sembolü olan “çift başlı kartal” ve başka hayvan figürleri surlarda ve diğer yapılarda kullanılmıştır.
Mimari dışında çinicilik, hat(yazı) sanatı, tezhip(kitapları yaldız ve boya ile süsleme) ve cilt sanatı, halı ve kilim dokumacılığı, ağaç, taş ve maden işlemeciliği, musiki gelişmiştir.
Yorum Gönder